KOPP-blog: Enge broers

BROERS. ZELF HEB IK ZE IN VIER SOORTEN. Hele, halve, stief en schoon. Geen enge. Ik niet.

Wel hoor ik dat vaak van mijn klanten. Dat ze een broer hebben die in de gevangenis zit, die hen intimideert en/of stalkt, of een broer die helemaal de weg kwijt is. Dat ze reden hebben om bang te zijn voor hun broer.
Natuurlijk kunnen zussen net zo goed de weg kwijt zijn. Maar deze verhalen hoor ik veel vaker over broers. Statistisch gezien hebben mannen en vrouwen ongeveer even vaak psychische problemen, alleen zetten mannen andere overlevingsstrategieën in dan vrouwen. Criminaliteit of het intimideren van familie komt meer voor bij mannen. En natuurlijk vaker dan gemiddeld bij KOPP-mannen, aangezien we als KOPP sowieso een hoger risico hebben op psychische problemen.

Het is afschuwelijk om getuige te zijn van het afglijden van een broer of zus. Als je het besef kan toelaten tenminste, want vaak blokken we dat, zo pijnlijk is het.
Dat onze ouders psychische problemen hebben, is één ding. Daar leven we al jaren mee, vaak hebben we hen helemaal niet gekend toen ze nog ontspannen en vrolijk waren. Maar broers en zussen zijn van dezelfde generatie, die zijn KOPP, net als wij zelf. Je wilt niet zien dat je broer van slachtofferschap naar daderschap beweegt. Vooral niet als dat daderschap lijkt op dat van je vader, vroeger. Dan is het nog triggerend ook.

KOPP-broers en zussen zijn allemaal slachtoffer geweest in het gezin van herkomst. Kinderen zijn nooit verantwoordelijk voor het psychisch lijden in een gezin, ook niet als ze dader zijn naar elkaar. Dat verandert als we volwassen worden; volwassen zijn betekent dat we juist wél zelf de volledige verantwoordelijkheid moeten nemen voor onze daden.
En allemaal gaan we, eenmaal volwassen, op onze eigen manier met ons KOPP-zijn om. Sommigen ontworstelen zich nooit aan de dynamieken van het ouderlijk huis. En dat betekent per definitie dat ze dader worden. Wie in overlevingsstrategieën blijft, maakt altijd slachtoffers. Velen van ons hebben internaliserende overlevingsstrategieën en worden dus dader naar zichzelf. Vaak (maar zeker niet altijd) zijn het de vrouwen die zichzelf miskennen, overbelasten, klein maken. Met alle gevolgen van dien voor henzelf en hun kinderen. Anderen (en vaker zijn dat mannen, maar zeker niet altijd) hebben externaliserende overlevingsstrategieën en worden dader naar buiten toe. Nare bazen, foute bestuurders en grensoverschrijdende coaches behoren tot deze categorie. En enge broers.

Vooral die ene broer of zus die niet loyaal meer is aan het systeem, degene die zijn of haar verantwoordelijkheid neemt en probeert zich los te maken uit de rol die hij of zij ooit gekregen heeft, moet het dan ontgelden. En dat zijn vaak mijn klanten. Die zien zich soms geconfronteerd met hetzelfde gevaar waar ze eindelijk vanaf dachten te zijn: agressief en intimiderend gedrag. Nu van hun broer in plaats van hun vader.
En je helpt jezelf, het systeem en jouw enge broer niet als je je onderwerpt. Dan faciliteer je hem juist. Maar je kan ook niet zomaar een held worden uit het niets. Ik niet, in elk geval (niet dat ik het niet geprobeerd heb). We moeten eerst oud zeer opruimen, onze eigen ouder worden. Zodat we onszelf kunnen dragen als we afgewezen worden.

Dus hoe moet je omgaan met enge broers? Of, breder gezien: hoe moet je omgaan met je familie, je systeem van herkomst, als dat systeem jou kwalijk neemt dat je je oude rol niet meer vervult? Als je je niet meer van alles laat opleggen en in plaats daarvan je eigen weg zoekt, kan dat heel beangstigend zijn voor het systeem. Als de ene zus stopt met het voortdurend opdraven voor een klagende, eisende moeder, krijgt de andere zus dat meteen op haar bord: dan gaat moeder immers op háár deur staan rammen. Dus het systeem heeft belang bij evenwicht; dan is er tenminste rust. Maar een ongezond evenwicht brengt veel lijden met zich mee, een lijden dat we doorgeven aan volgende generaties. En bewuste KOPP’ers willen dat niet meer!
Het lijkt een onoplosbaar probleem.

Eigenlijk hebben we het hier over een cultuuromslag. Net zoiets als duurzamer gaan leven. Als je maatregelen neemt voor duurzaamheid op de lange termijn, brengt dat op de korte termijn een hoop ongemak met zich mee. Je kan mensen er niet toe dwingen hun gedrag te veranderen. Als je dat probeert, krijg je alleen maar polarisatie. Toch moeten ze op den duur wel mee, anders heeft de inspanning geen zin.
Hetzelfde geldt als je in je systeem van herkomst duurzaam wilt omgaan met je emotionele energie. Daarvoor moet je de oude, bekende manier van doen loslaten. Degenen die niet mee willen of kunnen, zullen zich verzetten. Hoe meer dwang, hoe meer stress, hoe meer verzet. Dus als je probeert om de ander te veranderen, zal dat averechts werken.

Jouw enge broer (of andere vastzittende familieleden) kan het niet doen zoals jij. Iedereen moet zijn eigen manier vinden. Het enige dat jij kan doen, is zo zuiver mogelijk in verbinding blijven. Dat betekent zelf geen grenzen overschrijden en de ander kalm en stevig begrenzen als die dat wel doet. Zodat de rest van het systeem ziet en voelt dat dat kennelijk óók een optie is. Als het kan in direct contact. Dat kan lang niet altijd, zeker met enge broers vraagt zoiets de nodige moed en creativiteit. Dit kan je alleen van jezelf vragen als je jezelf kan dragen.

En nee, resultaat is niet gegarandeerd. Zeker niet direct. Investeren en groeien in zuiverheid is een way of life; het is nooit klaar. Het blijft dus vaak een worsteling met dat systeem van herkomst. Met alle gevoelens die daarmee gepaard gaan.
Het is heel goed mogelijk dat jouw broer of zus daar ondertussen net zo goed mee bezig is. Alleen de enge broer meestal niet. En dat blijft, hoe je er ook mee omgaat, ontzettend verdrietig.